Stress bij honden

Om te kunnen zien wanneer een hond stress ervaart en wat je er aan kunt doen, is het belangrijk om te weten wat stress nou eigenlijk precies is, en wat het met de hond doet.

Stress is een verandering in de hormoonhuishouding van de hond als gevolg van een bepaalde uitlokkende prikkel. Dit is dus geen emotie maar een lichamelijk proces en iets waar de hond dus niets aan kan doen. Dat betekent dus ook dat als je iets wilt veranderen aan de reactie van de hond dat je ten alle tijden zal moeten beginnen bij het veranderen van de prikkel.

Stress hoort bij het leven en bij leren en is ook niet per definitie erg. Toch heeft het woord een hele negatieve lading en dat is niet zo gek. Wij mensen kennen ook stress en zeker op momenten dat je erg gestresst bent, voelt dat niet lekker. 
Maar kleine stress momentjes in het leven die minder impact hebben op je dagelijks functioneren brengen je soms zelfs verder dan je anders zou kunnen. Als je bijvoorbeeld een beetje stress ervaart op het moment dat je een examen hebt, ben je eerder geneigd om beter je best te doen en je beter te focussen. Op het moment dat die stress bij jou zo erg wordt dat je bijvoorbeeld een faalangst ontwikkeld, kan het je weer tegenhouden in vooruitgang.

Hier zit het bij honden eigenlijk niet anders. Een beetje stress hoort bij leren, te veel stress kan zorgen voor bijvoorbeeld “probleem gedrag”

Daarnaast is er ook nog zoiets als chronische stress. Hier ga ik wat dieper op in:

Bij ieder stressmoment in het leven van een hond komen bepaalde hormonen vrij. Dit zijn hormonen zoals cortisol, testosteron, adrenaline en noradrenaline. Deze hormonen zorgen ervoor dat de hond de stressvolle situatie kan overleven. Hier zie je bij elk dier een andere uiting van, daar ga ik straks meer over vertellen.
Iedere hond heeft een figuurlijk emmertje en in dit emmertje zit een basislaagje van al deze hormonen zodat hij om kan gaan met stressvolle situaties. Bij elke stressvolle ervaring wordt dit emmertje gevuld met nieuwe hormonen. Gedurende de dag kun je dus een behoorlijk vol emmertje creëren. 
Het is namelijk zo dat al die hormonen niet zomaar weer uit dat emmertje verdwenen zijn nadat de situatie voorbij is. Alleen al cortisol heeft 8 uur (!!) nodig om het bloed weer te verlaten.
Op het moment dat de emmer vol zit hoeft er maar iets kleins te gebeuren om de hond te triggeren tot “probleemgedrag”

Het kan dus bijvoorbeeld zo zijn dat je hond “ineens” heel erg heftig reageert, blaft en uitvalt naar een ander hondje, waar hij normaal gesproken altijd zo leuk mee speelt. Grote kans dat bij jou hond op dat moment zijn stressemmer is overgelopen.

Om dit allemaal duidelijk te maken heb ik een tekening gemaakt van de zogenaamde stressemmer en waar die mee gevuld kan worden.

Deze hond heeft vandaag buiten een kat gezien, heeft daarna op zijn kop gekregen van zijn baasje toen hij naar die kat toe wilde rennen, is bij de trimsalon geweest om zijn nagels te knippen en heeft bij de supermarkt moeten wachten toen zijn baasje boodschappen haalde.
Bij al deze momenten zijn stresshormonen vrij gekomen, al deze momenten heeft de hond goed kunnen doorstaan. Maar de hormonen zijn in het bloed blijven zitten en stapelen daardoor op.
Op het moment dat deze hond een ander hondje ziet die de hoek om komt en hij schrikt, valt hij ineens uit en trekt hard aan de riem. Dat doet hij anders nooit! roept zijn baasje verontwaardigd…… nee, zijn stressemmer is overgelopen.

Als een hond last heeft van chronische stress dan betekent dat, dat zijn emmertje altijd vol zit. 

Eigenlijk hebben wij ook een stressemmertje. Misschien heb je weleens een periode van stress meegemaakt. Een verhuizing of een verbouwing o.i.d kan het leven van een mens flink op zijn kop zetten. Je moet van alles regelen, vaak zit er tijdsdruk achter en je hebt bijna geen tijd om uit te rusten. Op de momenten dat je wel rust hebt voelt je lichaam en je hoofd gespannen en kan je eigenlijk nog steeds niet uitrusten. Op het moment dat je belangrijke dingen moet doen, vergeet je de helft en laat je spullen uit je handen vallen.

Iedereen kent dit gevoel wel en daarom vind ik het zo belangrijk om jullie even terug te laten gaan naar dit gevoel. Het is namelijk een gevoel waar heel erg veel honden hun hele leven mee rond lopen. Onze maatschappij is namelijk niet alleen voor ons heel stressvol, maar voor onze honden is het vaak nog veel erger. Honden zijn namelijk helemaal niet gemaakt om de dingen te doen die wij van ze verlangen. Veel honden kunnen het leven van hun eigenaar eigenlijk helemaal niet bijbenen. 
Wij verwachten heel veel van onze honden. Ze moeten luisteren, ze moeten alleen kunnen zijn, ze moeten mee naar visite en het liefst ook naar de markt, ze moeten met andere honden spelen en lief zijn voor vervelende kinderen. Ze mogen niet blaffen, piepen, slopen, trekken aan de riem, achter schapen aanrennen of andere dingen waar ze eigenlijk voor gemaakt zijn.

Wat vult dan eigenlijk die stressemmer?

Het ligt voor de hand dat een dierenartsbezoek, of een blaffende buurhond de stressemmer kan vullen, maar er zijn veel meer dingen die jouw hond stress kunnen geven. 
Hier maken we een onderscheid in twee verschillende soorten van stress; Eustress en disstress. 

Eustress is stress die een hond kan krijgen van een positief gevoel. Bijvoorbeeld de belofte om een bal te gooien of een wandeling te maken. Een autorit naar het bos is ook een goed voorbeeld wat de hond eustress kan geven. 
Ik vergelijk het bij mezelf altijd met een leuk festival. Ik kan me daar al dagen op verheugen. Op de dag van het festival heb ik buikpijn en soms zelfs trillende handjes. Zo graag wil ik er naar toe! Dat is een typisch voorbeeld van eustress.
Ook al is dit stress door een leuke ervaring, het vult toch de stressemmer met dezelfde hormonen als disstress.

Disstress is stress wat de hond ervaart door negatieve situaties zoals die blaffende buurhond, een correctie van de eigenaar of de hele dag alleen zitten kan voor sommige honden ook veel stress opleveren.

(Chronische) Stress uit zich vaak in probleemgedrag. Blaffen, uitvallen naar andere honden of mensen en soms zelfs bijten. Zelfbeschadiging, OCD, niet meer eten of drinken en angst gedrag zijn ook gedragingen die tot uiting kunnen komen bij (chronische) stress.
Wat kun je er nou aan doen om dat op te lossen? 
Om aan de slag te gaan met het oplossen van probleemgedrag zal je naast het veranderen van de prikkel, moeten beginnen met het legen en leeg houden van de stressemmer. Als de emmer leeg is staat de hond namelijk open voor leren en zullen zijn reacties vanzelf al een stuk minder heftig worden.

Maar hoe leeg je een stressemmer? 

Ga eens terug naar je verbouwing en boek een weekendje weg met je partner. Even helemaal niks, een huisje op de Veluwe. Laat die verbouwing even het hele weekend voor wat het is. 
Of doe weer eens iets leuks met wat vrienden. Ga lekker uit eten en geniet een avondje zonder verbouwing, maar drink niet te veel wijntjes en ga op tijd weer naar bed 😉 

Bij een hond is dit niet anders. Kijk eens naar het schema van je hond. Wat doet hij op een dag en waar kun je hem in ontlasten. Welke uitlaatplekken geven hem rust en welke geven hem stress. Als om 5 uur na werktijd het hele uitlaat veldje vol staat met spelende honden en jou hond vind dat spannend, ga dan lekker om half 7 als iedereen aan het eten is. 
Je kunt ook gaan werken met je hond. Hersenwerk, snuffelwandelingen, geurdetectie of speuren zijn hele goeie manieren waar de hond zijn stress mee kwijt raakt. Maar ook hier geldt net als jou etentje met vrienden; niet te lang en niet te vaak.
Zorg ervoor dat zijn leven zo voorspelbaar mogelijk wordt. Laat hem op vaste tijden uit, loop dezelfde rondjes en belast hem niet te veel met bezoekjes naar de markt, visite en dergelijke. Sommige honden doe je er meer plezier mee door ze thuis te laten dan ze overal mee naar toe te slepen, ookal lijkt het zielig om hem thuis te laten. Kijk naar de situatie en maak een eerlijke beslissing. Jij bent de gene die hier over kan nadenken de hond niet (uiteraard moet je hier wel opletten of je hond überhaupt wel alleen thuis kan zijn)

Kijk naar zijn slaappatroon. Een volwassen hond heeft minimaal 16 uur per dag slaap nodig. Dit betekent dat hij naast de nacht, nog een werkdag per dag moet slapen. Doet een hond dit niet dan zorgt dat ook voor stress. Denk er maar eens aan hoe je je zou voelen als je maanden lang maar 4 uur per nacht zou slapen. 
Slaapt je hond niet 16 uur per dag? Dan is er iets niet goed. Zorg voor een goede rustplek of geef de hond af en toe gedwongen rust in de bench.

Ik kan nog uren door typen over wat je kunt doen om je hond zijn emmer leeg te houden maar ik wil jullie in deze blog ook nog iets leren over de lichaamstaal die bij stress hoort zodat je deze momenten kan herkennen en je hond er uit kan halen. Want hoe minder stressvolle momenten, hoe leger de emmer.

Eerst gaan we het hebben over een aantal signalen die ene hond laat zien als hij stress ervaart. Want als je stress kunt herkennen kan je je hond uit de situatie halen. Ook hiermee kun je dus het legen/vullen van de emmer beïnvloeden.

Een hond die tongelt voelt zich niet op zijn gemak. Je ziet dit heel vaak op geposeerde hondenfoto’s en mensen vinden het vaak heel erg grappig. Eigenlijk kan je het vergelijken met een foto van iemand die zijn gezicht bedekt of zijn hand voor de camera doet. De hond vind het niet leuk.

Ook iets wat je vaak op foto’s van honden ziet is gapen. Gapen is ook een stresssignaal. Het is niet iets wat de hond doet om te laten zien dat hij stress heeft maar het is iets wat gebeurt op momenten van stress. Een lichamelijke en onbewuste reactie en dus een goed te herkennen signaal.

Hijgen zonder dat de hond het warm heeft of hard heeft gerent is ook een teken van stress. Je ziet dit vaak als honden op de trimtafel staan of bij de dierenarts zijn. 

Hieronder zie je een hondje dat zijn pootje een stukje optilt. Als een hond dit doet dan kan dat ook duiden op stress of onzekerheid. Het gewicht wordt hier vaak ook een beetje naar achteren geplaatst en je ziet vaak ook angstsignalen zoals oren naar achteren, oogwit, frons in het voorhoofd, kromme rug en lage staart.

Ook kan je zien dat een hond ineens heel veel haaruitval heeft. Daarnaast zijn trillen, kwijlen, piepen, blaffen op een hoge toon, niezen, ineens uit het niets krabben en uitschudden ook dingen die je veel ziet bij honden die stress ervaren.

Naast bepaalde signalen zijn er ook bepaalde gedragingen die tot uiting komen bij (chronische) stress.

Rijden is daar een heel goed voorbeeld van. Meeste mensen vinden dit een heel ongemakkelijke situatie, want dit wordt vaak gelinkt aan het hebben van seks. Bij honden werkt dit niet zo. Zoals ik net al heb uitgelegd komen bij stress bepaalde hormonen vrij. Één van die hormonen is Testosteron. Testosteron is een geslachtshormoon en zorgt er bij sommige honden voor dat ze in situaties die stress opleveren seksueel gedrag laten zien. Wat vaak gebeurd is dat deze honden hiervoor straf krijgen omdat de eigenaar een beschamend gevoel krijgt, wat alleen maar meer stress geeft voor de hond en daarom het gedrag alleen maar erger wordt.

Markeren (ergens tegenaan plassen) is ook een uiting van stress. Als een hond naar buiten loopt bij de dierenarts of trimsalon tilt hij meestal direct zijn poot op. Dit is puur een uiting van het stressmoment.

Iedereen kent de gekke 5 minuten wel. Je ziet dit vaak bij pups, maar veel oudere honden hebben hier ook last van. Voor mensen is het vaak hilarisch, een hond die als een dolle door het huis heen rent en overal op en af springt. Maar zo onschuldig is die gekke 5 minuten niet. Als het eens in de zoveel tijd een keer gebeurt is dat niet zo erg, zeker niet na een spannende situatie zoals een bad of een dierenartsbezoek o.i.d, maar er zijn honden die dit elke dag hebben. Bij deze honden is dit een teken van een te volle stressemmer en zie je dat deze momenten afnemen als er wordt gefocust op het legen van de emmer.

De afgelopen 5 weken heb ik jullie veel vertelt over lichaamstaal bij honden. Ik heb het gehad over de staart, oren, ogen, mond, houding en verschillende stress signalen.
Het lezen van lichaamstaal is iets wat veel oefening vergt. Net als het leren van een andere taal kost het tijd en zal je er veel mee bezig moeten zijn. Ik ben hier al jaren intensief mee bezig en ik heb er een tijd over gedaan om er echt goed in te worden. Het gaat vaak over hele subtiele signalen die het plaatje compleet maken. Wat misschien wel het belangrijkste is in het lezen van lichaamstaal is dat je let op de context. Kijk naar het hele plaatje. Als je bijvoorbeeld alleen naar de oren kijkt dan mis je en heel groot deel van het complete plaatje.

Dit was voorlopig alweer mijn laatste blog. Later dit jaar zal ik een nieuw onderwerp uit kiezen om één of een aantal blogs over te schrijven. Mocht je suggesties hebben voor een onderwerp dan hoor ik dat graag!
Om op de hoogte gehouden te worden kun je abonneren zodat je een email krijgt als ik een nieuwe blog plaats. Dat kan op de telefoon helemaal onderaan deze pagina en op de computer rechts van deze pagina.